Πολεμώντας την πραγματική Επιδημία

Του Κωστή Μπασογιάννη

Yποψιάζομαι, και κάθε μέρα η υποψία μου αυτή γίνεται και πιο βάσιμη, ότι τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουμε με την πάροδο του χρόνου λόγω των κοινωνικών, πνευματικών, πολιτικών και οικονομικών επιπτώσεων της επιδημίας, αλλά και λόγω του τρόπου αντιμετώπισής της, θα ειναι πολύ μεγαλύτερα από τα προβλήματα που προκύπτουν άμεσα από την ασθένεια, την μεταδοτικότητα και την θνησιμότητά της.

Η μεγαλύτερη όμως δυστυχία που προδιαγράφεται, σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο (όπως γνωρίζουμε από όλες τις παλαιότερες εμπειρίες) έχει ήδη αρχίσει να διαχειρίζεται την κρίση το κραταιό παγκόσμιο τυραννικό καπιταλιστικό σύστημα. Η καταστροφή θα είναι μια ακόμη - ισχυρότατη και παγκόσμια αυτή τη φορά - καταιγίδα επέλασης εναντίον του δημόσιου πλούτου, και μεταφοράς αξιών και αγαθών από τα λαϊκά στρώματα προς μια συγκεκριμένη ολιγομελή ελίτ, ως αποτέλεσμα αξιοποίησης των ευκαιριών συστηματικής κερδοσκοπίας που δίνει κάθε καταστροφή. Αυτή η δυναμική ενεργοποιηση τής αντλίας πλούτου συνοδεύεται ήδη, λόγω τής ιδιαιτερότητας τής συγκεκριμένης κρίσης και τής σύνδεσής της με την υγεία και την ασφάλεια, και με εθισμό σε μέτρα καταστολής και πειθαρχίας, που σήμερα μεν αναγκαστικά τα ανεχόμαστε όλοι και ορθώς, την επομένη όμως της κρίσεως, το σύστημα θα προσπαθήσει να τα εκθειάσει ως αποτελεσματικές κοινωνικές πρακτικές και να τα επανεντάξει, μετά από χρόνια αναγκαστικής γι αυτό αποποίησης των συγκεκριμένων πρακτικών, στο χειραγωγικό οπλοστάσιο τής τυραννικής εξουσίας του. 

Μεγάλη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι βλέπουμε ανθρώπους που μέχρι σήμερα τους χαρακτήριζε μια δημοκρατική και ελεύθερη σκέψη και προοδευτική πολιτική πράξη, να έχουν ήδη ενταχθεί σε ομάδες κρούσης - δαιμονοποίησης κάθε «απείθαρχου», αλλά και συκοφαντικού χαρακτηρισμού ως αντικοινωνικού στοιχείου κάθε σκεπτικιστή. Κάποιοι έχουν φθάσει στο σημείο να είναι υπέρμαχοι «βασιλικότεροι του βασιλέως», ζητώντας βαρύτατες ποινές εξόντωσης και κοινωνικής απομόνωσης για κάθε μεμονωμένο «απείθαρχο», μή λαμβάνοντας υπ΄όψιν τις αιτίες τής απειθαρχίας, μή δείχνοντας ξαφνικά καμμία κατανόηση στις ιδιαιτερότητες, αδιάφοροι για οποιαδήποτε ψυχολογικά αίτια, γενικεύοντας με τρόπο που θα ζήλευε και ο πιο απάνθρωπος φασίστας, εντασσόμενοι χωρίς καμμία αναστολή στην αγελαία ψυχολογία τού πιο πρωτόγονου και αδίστακτου επιβιωτικού ενστίκτου.

Η αναταταχή αυτή είναι βέβαιο ότι θα γίνει αφορμή απώλειας ποιότητας ζωής, απώλειας εισοδήματος, ανεργίας και μιζέριας για τον καθημερινό άνθρωπο. Η μεθοδεύσεις των επιτηδείων θα μεταφέρουν το βιός, τα ζωτικά έσοδα, τα ελάχιστα εναπομείναντα κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα τού ανθρώπου τής ζωντανής εργασίας υπό μορφήν πλούτου στα θησαυροφυλάκια των μεγαλοεπενδυτών και των παρασίτων τού άθλιου αυτού συστήματος που κατέκτησε το 1990 τον όμορφο πλανήτη μας, με την εγκληματική ανοχή όλων μας. 

Γι αυτό, τώρα που αναγκαστικά βρισκόμαστε σε εγκλεισμό, και καλά κάνουμε, είναι μια μεγάλη ευκαιρία, αντί να παίζουμε διάφορα παιγνίδια για να περάσει η ώρα, να συλλογιστούμε την κατάστασή μας, ποιές επιλογές μας τού παρελθόντος μας έφεραν σ΄αυτή την κατάσταση αλλά να ψάξουμε και πιθανούς τρόπους να αλλάξουμε την πορεία μας και να συμβάλλουμε στο μέτρο των δυνατοτήτων μας στην ανατροπή ενος συστήματος που μας καταστρέφει ως ανθρώπους, εκμεταλλευόμενο κάθε κρίση προς όφελος λίγων. Να σκεφτούμε, κατ´αρχάς, ποιό είναι το ψυχολογικό προφίλ εκείνων των λίγων, εκλεκτών, αυτοπροσδιοριζομένων ως «αρίστων», που μας έχουν κρατήσει ομήρους τής υπερβολικής τους όρεξης για εξουσία, δύναμη και πλούτο. Να βρούμε τους τρόπους να εξουδετερώσουμε την τοξική αντικοινωνική τους υπερκινητικότητα και να τους καταστήσουμε ακίνδυνους για το μέλλον τής ανθρωπότητας. Θα το έλεγα, ακόμη πιο σωστά: Να τους επανακοινωνικοποιήσουμε, να τους θεραπεύσουμε, από την νοσηρή τους απληστία, από τον εγωϊσμό τους, από τον αφόρητο ναρκισσισμό τους που τείνει να τινάξει αυτό τον πλανήτη στον αέρα.

Ο κορωνοϊός και η επέλασή του, σε προσωπικό επίπεδο τού κάθε αδικοχαμένου θύματος από την ανεπάρκεια των συστημάτων υγείας, είναι μια ανείπωτη τραγωδία. Και ενώ σε επίπεδο ιατρικής και επιδημιολογίας, είναι ένα απλό κρυολόγημα για την συνολική ανθρώπινη Ιστορία, σε επίπεδο οικονομίας είναι ένα πολύ σοβαρό ατύχημα, που μπορεί να αφήσει την ανθρωπότητα σε μεγάλο σοκ για χρόνια. Σε επίπεδο πολιτικής οικονομίας είναι μια εξέλιξη που μπορεί να αποβεί θανάσιμη, βυθίζοντας την ανθρώπινη κοινωνία σε πολυετές σκότος, μπορεί όμως να αποδειχθεί και ευεργετική, δίνοντας αφορμή για επιτάχυνση τού πολιτικού προβληματισμού, της ανάπτυξης μιας κατάλληλης πολιτικής θεωρίας, που θα προχωρήσει την υπόθεση τής δημιουργίας μιας κοινωνίας που να ταιριάζει σε ανθρώπους και όχι σε ανταγωνιστικά κτήνη. Και μια τέτοια θεωρία, δεν μπορεί παρά να είναι επαναστατική. Έχοντας τις βάσεις της στην μέχρι τώρα ιστορική εξέλιξη τής επαναστατικής σκέψης των τελευταίων τριών αιώνων, αλλά και εμπλουτισμένη από τη γνώση που απορρέει από την επαναστατική εμπειρία. Μια γνώση που δεν μπορεί παρά να συμπεριλάβει και ένα τεράστιο έλλειμα πνευματικής και οντολογικής τοποθέτησης απέναντι στο τεράστιο θέμα τής αντιμετώπισης τής πρωτόγονης, ανώριμης αγριότητας του ανθρώπου που αναδεικνύεται σε κάθε κρίση, ιδιαίτερα στην παρούσα.

Ο ιός τής απληστίας τού ιδιωτικού συμφέροντος έχει οδηγήσει τις κοινωνίες μας να βρίσκονται σε αδυναμία να αντιμετωπίσουν μια απλή ίωση. Η τριακονταετής προπαγάνδα του συστήματος, ότι το κοινωνικό πρέπει να υποχωρήσει στην επέλαση τού ιδιωτικού, έχει επιφέρει καταστροφικά πλήγματα στη δημόσια υγεία σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου. Έχει δημιουργήσει γιγαντιαίες επιχειρήσεις – παράσιτα, που διατηρούν ως μοναδικό τους λόγο ύπαρξης και κριτήριο λειτουργίας το ιδιωτικό κέρδος. Ο ιός τής απληστίας έχει εισέλθει, εγκατασταθεί, πολλαπλασιαστεί και τοξινώσει όλα τα κοινωνικά κύτταρα. Τους έχει επιβάλει τους δικούς του κανόνες, τον δικό του προγραμματισμό. Έχει συντονίσει την σκέψη των ανθρώπων σύμφωνα με ό,τι επιτάσσει το δικό του γονιδίωμα. Έχει αντικαταστήσει τα νουκλεοτίδια τής φυσιολογικής ανθρώπινης κοινωνικής και ιστορικής λειτουργίας με δικά του, παρά φύσιν σχήματα, που δίνουν εντολές για σημεία και τέρατα. Χαρακτηριστικότερο των οποίων, ικανό να μας αποδειξει την τοξικότητά του, είναι η βάναυση και πολύ εξελιγμένη και εκσυγχρονισμένη, επιστημονικά, προγραμματισμένη πλέον με όρους μαζικής ψυχολογίας εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Η οποία, για πρώτη φορά στην ιστορία, γίνεται με προοπτική εξόντωσης της ίδιας τής ανθρωπότητας.

Στη σημερινή συγκυρία - μια κρίση που το πιθανότερο είναι ότι θα αντιμετωπισθεί και θα παρέλθει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με λιγότερα ή περισσότερα θύματα - μέσα από τον πόνο που θα προκληθεί θα υπάρξουν μεγάλης κλίμακας καταρρεύσεις και απομυθοποιήσεις εγκατεστημένων συστημάτων. Η άρχουσα τάξη έχει ήδη αρχίσει να διαχειρίζεται τις επιπτώσεις τής κρίσης με τρόπο ώστε, όχι μόνο να μην πληγεί η παντοδυναμία της και η επιβεβλημένη από την ίδια κρατούσα ιδεολογία, αλλά και να επωφεληθεί πολιτικά και οικονομικά. Και ο κυριότερος τρόπος γι αυτό, είναι η συνεχής δημιουργία μιας αίσθησης πολέμου εναντίον ενός αοράτου εχθρού, στην οποία εκείνη και οι πράκτορές της στην πολιτική, στην οικονομία και στην διανόηση, είναι αντίστοιχα οι στρατηγοί και το επιτελείο. «Βρισκόμαστε σε πόλεμο», διακηρύσσουν οι απολογητές τού συστήματος, προσπαθώντας να μετακυλίσουν τις ευθυνες τους στον απλό λαό, από τον οποίο, όπως κάνουν σε κάθε πόλεμο, ζητούν ηρωϊσμούς και θυσίες. Ξέρουν ότι έχουν ένα φαινόμενο που πρέπει να το μετατρέψουν από κόλαφο και δείκτη τής αποτυχίας τού συστήματός τους σε τεχνητό θρίαμβο, στηριγμένο σε μια επικοινωνιακή καταιγίδα πολεμικών κραυγών.

Πώς αντιδρούν οι πολίτες σ΄αυτή την κρίση; Υπάρχουν δύο ειδών αντιλήψεις.

Υπάρχουν εκείνοι που νομίζουν ότι βρισκόμαστε σε περίοδο «πολέμου» με ένα θανατηφόρο ιό που απλώς έτυχε στον δρόμο μας και καθήκον μας είναι απλώς να πολεμήσουμε και να τον νικήσουμε. Μια αντίληψη απλοϊκή και ανθρωπομορφική, που στην ουσία δημιουργεί μια «επική» ψευδο-μυθολογία, που βολεύει την παραπάνω στοχοθεσία τής άρχουσας τάξης. Αυτή η αντίληψη φέρνει την αφελή αντίδραση που προηγουμένως περιγράψαμε, τον πόλεμο των χρησίμων ηλιθίων τού καθεστώτος εναντίον των «απειθάρχων», τον διαχωρισμό των πολιτών σε υπεύθυνους και ανεύθυνους, ή ακόμη χειρότερα σε νομιμόφρονες και προδότες, και συχνά τον εξευτελισμό ολόκληρων λαών, με απλό κριτήριο την εφαρμογή ή όχι των εκτάκτων «πολεμικών» μέτρων, που επιβάλλονται από πολεμικά ανακοινωθέντα του επιτελείου.

Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που αντιλαμβάνονται ότι βρισκόμαστε σε μια παγκόσμια θανατηφόρα κρίση, λόγω εγγενούς αδυναμίας αλλά και εκ φύσεως άρνησης τού συστήματος να αναπτύξει ένα σοβαρό δημόσιο σύστημα υγείας, που να είναι ικανό να αντιμετωπίζει τις επιδημίες και κάθε έκτακτη υγειονομική πρόκληση που είναι δεδομένο ότι θα παρουσιάζεται κατά καιρούς. Είναι προφανές ποιοί πολίτες αντιπροσωπεύουν το παρελθόν και ποιοι το μέλλον. Ποιοι έχουν παραμείνει προσκολλημένοι στην προϊστορία τής ανθρωπότητας και ποιοί οδεύουν προς την ώριμη ανθρώπινη κοινωνία. Ποιοί ειναι οι υποκριτές αστοί ψευδο-άριστοι και ποιοί οι αυθεντικοί άνθρωποι της προόδου που οραματίζονται ένα καλύτερο κόσμο. 

Για να κατανοήσει κανείς τη σημασία αυτής τής κοσμοϊστορικής στιγμής, χρειάζεται να προσπαθήσει να την δει για λίγο από την απόσταση τής ιστορικής κλίμακας. Μόνο έτσι θα κατανοήσει την σημασία τής ύπαρξης προοπτικής στις ενέργειές μας, κυρίως όταν πρόκειται για την τοποθέτησή μας απέναντι στην πρόκληση μιας κρίσης τέτοιου μεγέθους:

Υπάρχει, πράγματι, τεράστια προσωπική ευθύνη όλων μας απέναντι στην κοινωνία και στους συνανθρώπους μας, να ακολουθήσουμε πρακτικές όπως αυτή τής καραντίνας, που δεν χρειάζεται να μας τις επιβάλει κάποιος με τη βία, αφού είναι αυτονόητες. Αυτό είναι το πρώτο, πρακτικό επίπεδο. Ταυτόχονα όμως, υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη ευθύνη όλων μας να λειτουργήσουμε πολιτικά και να εκμεταλλευτούμε μια τεράστια ευκαιρία για αφύπνηση που μας παρουσιάζεται. Η κριτική για τις ευθύνες του κυρίαρχου συστήματος και του τμήματος του πληθυσμού που το υπερασπίζεται διαχρονικά είτε για ίδιον όφελος, είτε από ατολμία, είτε από ανωριμότητα, είναι αναγκαία για να έχει οποιαδήποτε ιστορική αξία η προσπάθεια για την όσο το δυνατόν λιγότερο επώδυνη έξοδο από την υγειονομική κρίση. Μέσα σε μια περίοδο δεκαετίας, κατακλυσμιαία ιστορικα γεγονότα πλήττουν την ανθρωπότητα, με ρυθμό πρωτόγνωρο. Πόλεμοι, οικονομικές κρίσεις, τεράστια μεταναστευτικά ρεύματα, θεαματικές και ταχύτατες αλλαγές στην ισορροπία ισχύος σε κράτη και εταιρείες, ραγδαία παγκοσμιοποίηση, καθολικοποίηση του οικονομικού πολέμου. Και όλα αυτά, σε ένα περιβάλλον γιγαντιαίας ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών κάθε είδους και εκθετικής αύξησης τού παγκόσμιου πληθυσμού. Με αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη αύξηση τής οικολογικής τοξικότητας τού ανθρώπινου πολιτισμού. Δημιουργείται ένα εκρηκτικό μίγμα που, απ΄ όπου και αν το μελετήσει κανείς, δεν μπορεί να αποφύγει την παραδοχή τής αναγκαιότητας επείγουσας αλλαγής πορείας πριν επέλθει η καταστροφή. 

Η παγκόσμια υγειονομική κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη, δεν είναι ένας πόλεμος, όπως προσπαθούν να μας υποδείξουν οι πανικόβλητοι κυβερνήτες μας. Είναι ένας επώδυνος καταλυτικός δείκτης τής καθολικής ανεπάρκειας του παρόντος συστήματος, που δεν είναι άλλο από την κεφαλαιοκρατία. Όλα τα παραπάνω δεινά αποκαλύπτονται ως επιπτώσεις των καταστροφικών ιδιοτήτων του κεφαλαίου και τής αβάσταχτης πλέον εξελικτικής, πολιτικής και τελικά πνευματικής ανωριμότητας του τμήματος του πληθυσμού που εννοεί να το στηρίζει και δεν κατανοεί δύο σημαντικά πράγματα: πρώτον ότι σε μια τέτοια συνθήκη είναι ιστορικά αναπόδραστη η επείγουσα πορεία προς μια παγκόσμια κοινωνία, με κεντρικό σχεδιασμό που θα εξορθολογικοποιήσει και θα αναστείλει την φρενίτιδα της εκρηκτικής ανταγωνιστικής ανάπτυξης. Και δεύτερον· αφού για μια τέτοια προοπτική, εξ' ορισμού αποδεικνύεται ανίκανο το κεφαλαιοκρατικό μοντέλο, η επάνοδος στη σκέψη όλων μας της σοσιαλιστικής επανάστασης με κομμουνιστική προοπτική, μέσα από μια πορεία διόρθωσης των τακτικών σφαλμάτων και των οντολογικών ελλείψεων των πρώτων εγχειρημάτων του εικοστού αιώνα, είναι πλέον ιστορικός μονόδρομος. 

Bassὸ...