Ο σκηνοθέτης Κωστής Μπασογιάννης αρθρογραφεί για την παράσταση "Ορφανά" στο θέατρο ΠΚ στον πολιτιστικό ιστότοπο culturenow.gr
Σκηνοθετώντας τα «Ορφανά» του Dennis Kelly βρίσκεται κανείς απέναντι σε ένα από τα πιο σημαντικά σύγχρονα δράματα το οποίο, ως κείμενο
έχει τα χαρακτηριστικά διαχρονικού αριστουργήματος. Ο συγγραφέας θέτει
διλήμματα τα οποία αρχικά παρουσιάζονται ως ηθικά, σύντομα όμως
αποκαλύπτεται επίσης και η πολιτική και τέλος η υπαρξιακή-οντολογική
τους φύση.
Τα στοιχεία της σύγκρουσης που επιτελείται σε μία οικογένεια όταν αυτή βρίσκεται αντιμέτωπη με την αγριότητα του ανταγωνισμού της εποχής μας, αποδίδονται μέσω των ρεαλιστικών διαλόγων. Τα στοιχεία θρίλερ , πρέπει να συνδυαστούν αποτελεσματικά με το βαθύτερο επίπεδο της άρσης των αναστολών που αυτή επιφέρει στα πρόσωπα του δράματος, ώστε να ανακαλύψουν σκοτεινά στοιχεία της ύπαρξής τους. Στις πόλεις υπάρχουν πολλά διάσπαρτα κλουβάκια ευτυχίας, ιστορικά υπολείμματα του λειτουργικού κυττάρου της παλιάς οικογένειας. Πρόκειται για καταναλωτικούς θύλακες όπου οι ψυχές λιμνάζουν και γερνούν, δομικά εξαρτήματα των μεγάλων εταιρειών, κρησφύγετα όπου σταβλίζονται πολλοί μικροί και κρυφοί ορφανοί διαλύτες της κοινωνίας. Μέσα τους η αυταπάτη της οικογενειακής ευτυχίας πρέπει με κάθε μέσον να διασφαλισθεί. Εμείς αυτό το βλέπουμε στη σκηνή σε ένα περιορισμένο χώρο, όπου οι ηθοποιοί καλούνται να λειτουργήσουν λιτά, ρεαλιστικά περιεκτικά. Η υποκρισία και η μεταξύ τους κρυψίνοια συντηρεί μια ισορροπία που πρέπει να διαφυλαχθεί από τις επιθέσεις της εξωτερικής πραγματικότητας. Εδώ υπάρχει μια οικογενειακή αλληλεγγύη που δεν δικαιολογείται από την αξία της άμυνας ενός παραγωγικού συνόλου απέναντι στους πειρατές, οπότε κάθε προσπάθεια άμυνας γίνεται κωμικοτραγική φάρσα.
Εισβάλλει λοιπόν αυτό το «έξω» στο αποστειρωμένο «μέσα» και το μολύνει. Και το έργο θα ήταν ένα ακόμη θριλεράκι, ή κοινωνικό δράμα, ή αντιρατσιστικό μανιφέστο, αν ο συγγραφέας δεν είχε βάλει μέσα του τα στοιχεία του τραγικού. Έχουμε λοιπόν εδώ ένα έργο που με ρεαλισμό μορφής μας οδηγεί σε μια τραγική πορεία των χαρακτήρων, όπου οι αποκαλύψεις γιγαντώνουν μέσα τους την αρχέτυπη πάλη του ανθρώπινου στόχου με την κτηνώδη του καταβολή. Κάτω από την πνευματικά παραλυτική επίδραση του φόβου, η οικογένεια αντιμετωπίζει τον εκφυλισμό της σε συμμορία. Η πάλη γίνεται ανεπίγνωστα από τα τρία πρόσωπα του δράματος. Κάποιες εσωτερικές φωνές, κάποια ψιθυρίσματα της ανθρώπινης φύσης, τούς υποβάλλουν σε ένα μαρτύριο με ταπεινά κίνητρα, αλλά και με κάποιο σπουδαίο μυστικό σκοπό. Μόνο υπαινικτικά θα μπορούσα αυτό να το βάλω στην παράσταση . Έτσι ο περιορισμένος χώρος της δράσης προεκτείνεται με την ηχητική παρέμβαση, την ατμόσφαιρα των ήχων με τους οποίους αποφάσισα να συνοδεύσω τη δράση. Διακριτικοί και ύπουλοι, οφείλουν να αποσύρονται απότομα όταν πρωταγωνιστεί η σκέψη. Είναι τύψεις; είναι απειλή; ή αίσθηση ότι κάπως αλλιώς θα έπρεπε να είναι τα πράγματα; Δεν ξέρουμε. Αλλά όταν τίποτε δεν πάει καλά, και όλες οι απόπειρες των βαθέων αρχετύπων μηχανισμών αποτυγχάνουν, όταν ακόμη κι εκείνη η τυπική προσπάθεια επανεκκίνησης των πραγμάτων από μέρους της γυναικείας ψυχής πέσει στο κενό, είναι αυτή η ακαθόριστη αίσθηση πνευματικής επιβίωσης μαζί με την αυτοσυνειδησία της συντριβής που δίνει τη συνέχεια στην ανθρώπινη πορεία.
Τα στοιχεία της σύγκρουσης που επιτελείται σε μία οικογένεια όταν αυτή βρίσκεται αντιμέτωπη με την αγριότητα του ανταγωνισμού της εποχής μας, αποδίδονται μέσω των ρεαλιστικών διαλόγων. Τα στοιχεία θρίλερ , πρέπει να συνδυαστούν αποτελεσματικά με το βαθύτερο επίπεδο της άρσης των αναστολών που αυτή επιφέρει στα πρόσωπα του δράματος, ώστε να ανακαλύψουν σκοτεινά στοιχεία της ύπαρξής τους. Στις πόλεις υπάρχουν πολλά διάσπαρτα κλουβάκια ευτυχίας, ιστορικά υπολείμματα του λειτουργικού κυττάρου της παλιάς οικογένειας. Πρόκειται για καταναλωτικούς θύλακες όπου οι ψυχές λιμνάζουν και γερνούν, δομικά εξαρτήματα των μεγάλων εταιρειών, κρησφύγετα όπου σταβλίζονται πολλοί μικροί και κρυφοί ορφανοί διαλύτες της κοινωνίας. Μέσα τους η αυταπάτη της οικογενειακής ευτυχίας πρέπει με κάθε μέσον να διασφαλισθεί. Εμείς αυτό το βλέπουμε στη σκηνή σε ένα περιορισμένο χώρο, όπου οι ηθοποιοί καλούνται να λειτουργήσουν λιτά, ρεαλιστικά περιεκτικά. Η υποκρισία και η μεταξύ τους κρυψίνοια συντηρεί μια ισορροπία που πρέπει να διαφυλαχθεί από τις επιθέσεις της εξωτερικής πραγματικότητας. Εδώ υπάρχει μια οικογενειακή αλληλεγγύη που δεν δικαιολογείται από την αξία της άμυνας ενός παραγωγικού συνόλου απέναντι στους πειρατές, οπότε κάθε προσπάθεια άμυνας γίνεται κωμικοτραγική φάρσα.
Εισβάλλει λοιπόν αυτό το «έξω» στο αποστειρωμένο «μέσα» και το μολύνει. Και το έργο θα ήταν ένα ακόμη θριλεράκι, ή κοινωνικό δράμα, ή αντιρατσιστικό μανιφέστο, αν ο συγγραφέας δεν είχε βάλει μέσα του τα στοιχεία του τραγικού. Έχουμε λοιπόν εδώ ένα έργο που με ρεαλισμό μορφής μας οδηγεί σε μια τραγική πορεία των χαρακτήρων, όπου οι αποκαλύψεις γιγαντώνουν μέσα τους την αρχέτυπη πάλη του ανθρώπινου στόχου με την κτηνώδη του καταβολή. Κάτω από την πνευματικά παραλυτική επίδραση του φόβου, η οικογένεια αντιμετωπίζει τον εκφυλισμό της σε συμμορία. Η πάλη γίνεται ανεπίγνωστα από τα τρία πρόσωπα του δράματος. Κάποιες εσωτερικές φωνές, κάποια ψιθυρίσματα της ανθρώπινης φύσης, τούς υποβάλλουν σε ένα μαρτύριο με ταπεινά κίνητρα, αλλά και με κάποιο σπουδαίο μυστικό σκοπό. Μόνο υπαινικτικά θα μπορούσα αυτό να το βάλω στην παράσταση . Έτσι ο περιορισμένος χώρος της δράσης προεκτείνεται με την ηχητική παρέμβαση, την ατμόσφαιρα των ήχων με τους οποίους αποφάσισα να συνοδεύσω τη δράση. Διακριτικοί και ύπουλοι, οφείλουν να αποσύρονται απότομα όταν πρωταγωνιστεί η σκέψη. Είναι τύψεις; είναι απειλή; ή αίσθηση ότι κάπως αλλιώς θα έπρεπε να είναι τα πράγματα; Δεν ξέρουμε. Αλλά όταν τίποτε δεν πάει καλά, και όλες οι απόπειρες των βαθέων αρχετύπων μηχανισμών αποτυγχάνουν, όταν ακόμη κι εκείνη η τυπική προσπάθεια επανεκκίνησης των πραγμάτων από μέρους της γυναικείας ψυχής πέσει στο κενό, είναι αυτή η ακαθόριστη αίσθηση πνευματικής επιβίωσης μαζί με την αυτοσυνειδησία της συντριβής που δίνει τη συνέχεια στην ανθρώπινη πορεία.
Bassò...
22 Απριλίου 2015
πρώτη δημοσίευση στο: www.culturenow.gr
______________________
