Theater - Film
του Κωστή Μπασογιάννη
...Αυτό που δίνει ζωντάνια στο κωμικό, είναι η αδιάλειπτη και
πεισματική πορεία προς την διάσωση. Είναι η κατώτατη έκφανση της
ελπίδας. Ο κωμικός χαρακτήρας κάνει τα πάντα για να διορθώσει μια
κατάσταση που έχει πάρει στραβό δρόμο από την αρχή. Όπως είπαμε, η
ματαιότητα της προσπάθειάς του τον καθιστά κωμικό, αλλά, ταυτόχρονα,
προκαλεί θλίψη και η προφανής άγνοιά του για τον αληθινό λόγο της
αδιέξοδης πορείας του. Η αθωότητά του είναι δεδομένη. Είναι όμως
ταυτόχρονα και ένοχος, γιατί είναι ανυποψίαστος. Αν χαθεί, θα φταίει
αυτός, όσο και αν οι «κακοί» τον καταδιώκουν. Είναι αδικαιολόγητος για
την αδυναμία του. Σου έρχεται να του βροντοφωνάξεις μία υπερβατική λύση,
να παρατήσει την μάταια προσπάθεια για τόσο ποταπά πράγματα. Ξέρεις ότι
δεν θα σε ακούσει, δεν θα καταλάβει, γιατί δεν θέλει να καταλάβει. Ο
κωμικός χαρακτήρας είναι πνιγμένος στον εγωισμό, είναι τυφλός, είναι
κολασμένος είναι το αντίθετο από τον τραγικό ήρωα, γιατί δεν
ταπεινώνεται. Είναι θύμα της αθωότητας που του προσδίδει μία εμφανής και
διαπιστωμένη ανεπάρκεια. Μία ανεπάρκεια που ο ίδιος την θεωρεί δικαίωμά
του, και ο θεατής την αποδέχεται χαιρέκακα. Γι’ αυτό η κωμωδία είναι
μία αριστοτεχνική περιγραφή της ανθρώπινης απώλειας.
Αν η κωμωδία
αντιμετωπίσει την δυνατότητα της υπέρβασης, μεταλλάσσεται σε τραγωδία.
Τότε όλα τα κωμικά στοιχεία γίνονται οδυρμός και συντριμός. Το γέλιο
γίνεται κλάμα και η ελπίδα μεταφέρεται σε ανώτερη τάξη. Η αθωότητα
εξανεμίζεται, ο κωμικός χαρακτήρας αναβαθμίζεται σε τραγικό ήρωα. Γι
αυτό, ο μεγάλος κωμικός είναι μεγάλος, γιατί οι χαρακτήρες του ξεπερνούν
τα όρια και διεισδύουν στη σφαίρα τού τραγικού. Η ελπίδα του ξεφεύγει
από τα στενά πλαίσια της μηχανεύσεως μεθόδων αποφυγής και οδεύει προς
την τάξη της φυγής. Δεν πολεμάει να γλυτώσει από κάποια συγκυρία, αλλά
να σωθεί.
Μόλις η ελπίδα της σωτηρίας λάμψει στα μάτια του παλιάτσου, ο
θεατής σοβαρεύει, γιατί βλέπει πλέον μπροστά του κάποιον που έχει
καταστεί ανώτερός του, κάποιον που αντιμετωπίζει σοβαρά την δυνατότητα
της υπέρβασης, που αυτός δεν βιώνει. Βλέπει κάποιον που συντρίβεται,
αποδεχόμενος την πραγματικότητα ότι με μηχανές και λύσεις της στιγμής
δεν υπάρχει Λύση. Η ψυχαγωγία δεν στηρίζεται τότε στην αναγνώριση του
εαυτού του στην καλικατούρα των υπερβολών των καθημερινών συγκρούσεων,
αλλά στην είσοδο ενός απρόσιτου βήματος προς την ηρωική έξοδο που λίγοι
το καταφέρνουν. Ο κωμικός χαρακτήρας ξεμπροστιάζει όλο το περιβάλλον που
του δημιουργούσε μέχρι τώρα τα προβλήματα, αποδεχόμενος ένα νέο ρόλο,
όχι αθώο αυτή τη φορά. Αφοπλίζει τους διώκτες του έτοιμος να τιμωρηθεί
για λογαριασμό τους, αποδέχεται αυτό που άλλοι θα ονόμαζαν κακή μοίρα,
νικώντας το φόβο. Αν αυτό δεν γίνει, το κωμικό πρόσωπο εντάσσεται σαν
ανεπαρκές κακέκτυπο του κόσμου, που ξεκαρδίζει απλώς στα γέλια τον
χαιρέκακο θεατή του. Αν όμως γίνει, τότε όλοι ζηλεύουν την φυγή του προς
την σωτηρία. Όλα γκρεμίζονται πίσω του και εκείνος, πρώτος εκούσια
γκρεμισμένος τελειώνεται σε πείσμα όλων όσων γελούσαν εις βάρος του...
Οκτώβριος 2000 (απόσπασμα)
