Ο Χρήστος Μαλεβίτσης για τον ποιητή Γ. Θέμελη

Πολύτιμοι λίθοι - Pietras Preciosas

Από το δοκίμιο του Χρήστου Mαλεβίτση

«Η Μαρτυρία του Ποιητή Γ. Θέμελη»*

 

§ 10. Ο χωρισμός

   Ο Σάρτρ λέει πως l'homme est toujours séparé par un néant de son essence.** (Ο άνθρωπος είναι πάντοτε χωρισμένος από την ουσία του με ένα μηδέν). Η φράση αυτή βρίσκει την πλήρη δικαίωσή της μέσα στους συσχετισμούς των ιδεών του φιλοσόφου. Αλλά και καθεαυτή μας δείχνει επιγραμματικά την μόνιμη κατάσταση του χωρισμού, υπό την οποία τελεί ο άνθρωπος.

..........Ἤτανε ἕνα καὶ χώρισαν ἀπὸ γυνμὴ ρομφαία.

   Λέγει ο ποιήτής μας. Κατ' αυτόν τον τρόπο συνειδητοποιείται το απόλυτο και το ανέκκλητο του χωρισμού. Δεν πρόκειται για τον κοινό χωρισμό. Αλλά για το δομικό χαρακτηριστικό που συνθέτει την ανθρώπινη κατάσταση «toujours». Ο φυσικός χωρισμός με την παρεμβολή τόπου και χρόνου είναι επιφανειακός. Προσλαμβάνει τις υπαρξιακές του διαστάσεις όταν εισδύσει ώς τον χωρισμό από την ουσία. Και μια τέτοια συνειδητοποίηση δεν είναι ευχερής παρά μόνο σε στιγμές προνομιακής πνευματικότητας. Διευκολύνει αυτή την συνειδητοποίηση η ιστορική κατάσταση. Και η προσωπική περιπέτεια του καθενός. Αντιλαμβανόμαστε τί συμβαίνει μέσα σε μία ασάφεια ύπνου-ξύπνιου· είναι τόσο ολέθρια επίγνωση που η συνείδησή μας την απωθεί.

...........Μὲς ἀπ᾽τὸν ὕπνο σηκώνονται οἱ ψυχὲς

...........Καὶ τρέμουν, γυρεύει ἡ μιὰ τὴν ἄλλη.

   Και ο ποιητής βλέπει πως το μόνο σημείο άρσης του χωρισμού είναι ο ύπνος και ο θάνατος. Αλλά αυτό σημαίνει άρση της συνείδησης. Θα μπορούσαμε να συμπεράνωμε πως η ίδια η συνείδηση είναι πράξη χωρισμού.

...........Δὲν μποροῦμε νὰ ἀνταμωθοῦμε,

...........Νὰ δοῦμε φῶς, νὰ ὑπάρξουμε,

..........Ἔξω ἀπ᾽τὸν ὕπνο, ἔξω ἀπ᾽τὸν θάνατο.

   Θεμελιώδη σημασία έχει ο Χωρισμός – που συντελέστηκε σε χρόνο αμνημόνευτο – ανάμεσα σε υποκείμενο και αντικείμενο. Αυτός κατέστησε το όν σπαραγμένο και πάσχον. Το πρώτο επίπεδο ακυρώσεως του χωρισμού επιτυγχάνεται με την με την υποστασιακή σ υ ν ά ν τ η σ η. Πρόκειται για μιαν απρόοπτη συνάντηση στο βάθος του πνεύματος. Το δεύτερο επίπεδο επιτυγχάνεται με μια εκδοχή μυστικής ταύτισης. Όμως τόσο η συνάντηση όσο και η τάυτιση – αν δεν οδηγήσουν στην έξοδο δια του θανάτου – παραμένουν στιγμές. Ακολουθεί η έκπτωση στην επιφάνεια του μόνιμου χωρισμού.

...........Ψάχνουμε νὰ βροῦμε ὁ ἕνας τὸν ἄλλο,

...........Ἡ μιὰ σκιὰ τὴν ἄλλη,

...........Πίσω ἀπ᾽τὰ θυρόφυλλα, πίσω

...........Ἀπ᾽τὸν καθρέφτη, φωνάζουμε:

...........- Ποῦ εἶσαι, ποῦ! - Ἐδῶ, ἐδῶ! -

...........Ἀκούγεται σπαρακτικὰ

...........Σὰν ἀπὸ κάπου, σὰν ἀπὸ μακρυά,

...........Πολὺ μακρυά, μεγάλη ἀπόσταση.

   Σαν από πολύ μακρυά, από μεγάλη απόσταση. Ακόμη και τη στιγμή που θα αγκαλιάζουμε ο ένας τον άλλον.

   Η ποίηση έχει θρηνήσει για τον φυσικό χωρισμό. Όταν ο θρήνος όμως ήταν αυθεντικός, το λόγο υπάρξεώς του τον είχε στον υποστασιακό χωρισμό. Η Ποίηση του Θέμελη – ποίηση δοκιμασμένης σύγχρονης συνείδησης – βλέπει τον χωρισμό ακριβώς στην υποστασιακή του ρίζα:

...........Κανεὶς δὲν ἀκούει τὴν ψυχὴ τοῦ ἄλλου,

...........Κανεὶς

...........Κανείς.


X.M.  -  Φιλοθέη 31 Μαρτίου 1971

____________________________

 
*  Χρήστου Μαλεβίτση, Άπαντα τόμος 1, Αρμός, σ. 216

** J.P.Sartre, L'être et Le néant, Gallimard, σ.72