CHAMELEON - σκέψεις του σκηνοθέτη

 Theater - Film

Μια σπάνια σύμπτωση που αναδεικνύει κάποια πολύτιμα μυστικά μας

Μια εντυπωσιακή σύμπτωση που συμβαίνει ενα βράδυ στο σκοτεινό σύμπαν του υποκόσμου της Νέας Υόρκης των αρχών της δεκαετίας τού '80, δίνει το έναυσμα για να συναντηθούν στα πλαίσια μιας ανάκρισης στο αστυνομικό τμήμα τέσσερις τυπικοί χαρακτήρες της σύγχρονης κοινωνίας και να ξεδιπλωθεί μια ιστορία που φέρνει αντιμέτωπους τέσσερις θεμελιακούς, σχεδόν αρχετυπικούς της χαρακτήρες, που στο έργο μας λαμβάνουν τις μορφές δύο αστυνομικών, ένός επιστήμονα και μιας πόρνης.

Ένας άνδρας που, αν και βολεμένος τόσο στην οικογένειά του όσο και στο επάγγελμα του αστυνομικού, δεν παύει να γοητεύεται από εντυπωσιακά θηλυκά.

Μια γυναίκα που προσπαθεί με πείσμα να καταξιωθεί σε ανδροκρατούμενα περιβάλλοντα, όπως αυτό της αστυνομίας, παραμελώντας τη θηλυκότητά της.

Ο ειδικός επιστήμονας που έχει την υψηλόφρονα αίσθηση της υπευθυνότητας για την λόγική εξήγηση όλων των φαινομένων.

Και η εργαζόμενη γυναίκα τού δρόμου που παλεύει να παίξει το παιγνίδι της επιβίωσης στην κόψη του ξυραφιού, προσπαθώντας παράλληλα να νοηματοδοτήσει έστω και πρόχειρα την προσωπικότητα και το ρόλο της στην κοινωνία.

Αυτή η τελευταία σκοτώνει σε νόμιμη άμυνα σχεδόν μπροστά στα μάτια των αστυνομικών τον πελάτη, βιαστή της και επίδοξο δολοφόνο της. Έναν καταζητούμενο σκληρό serial killer. Γρήγορα όμως προκύπτουν κάποια στοιχεία που οδηγούν τους αστυνομικούς στην σκέψη ότι βρίσκονται μπροστά σε μια πολύ μεγαλύτερη σύμπτωση: Και η ίδια η πόρνη είναι πιθανότατα κατά συρροήν δολοφόνος.

Η συνεύρεση αυτών των ανθρώπινων τύπων στον κλειστό χώρο του δωματίου ανακρίσεως του αστυνομικού τμήματος της Νέας Υόρκης αναπτύσσει μπροστά στα μάτια μας μια αντιδραστική χημεία μεταξύ τριών προσώπων που αντιπροσωπεύουν τους θεσμούς και ενός τέταρτου όντος που κανείς μας δεν ξέρει αν είναι απλώς ένα αθώο θύμα των περιστάσεων ή αν είναι η ενσάρκωση του απόλυτου κακού.

Το παιγνίδι που παίζεται μεταξύ τους αρχίζει ως ένας λεπτός χειρισμός μιας βιασμένης γυναίκας που σκότωσε σε αυτοάμυνα αλλά καταλήγει βαθμιαία σε μια σύγκρουση των θεσμών με ένα πλάσμα της κοινής καθημερινότητας που αμύνεται στην παντοδυναμία τους. Στην πορεία ακόμη και αυτό το δίπολο θεσμού – πολίτη διασπάται σε κομάτια όπου το κάθένα από τα πρόσωπα αποζητά μια δική του ανάγκη. Έτσι, ανεπαίσθητα κι αργά, αποκαλύπτονται στοιχεία για τις θεμελιακές μορφές που αντιπροσωπεύουν.

Η γυναίκα αστυνομικός έχει το ρόλο του κατηγόρου, ενός μικρού θηλυκού Ιαβέρη. Ο άνδρας αστυνομικός μπαίνει γοητευμένος στη διαδικασία να υπερασπιστεί το αντικείμενο του πόθου του. Και ο επιστήμονας ψυχίατρος αναλαμβάνει χρέη να υπερασπιστεί την κυρίαρχη λογική της κοινωνίας και να οδηγήσει την ύποπτη σε ομολογία, χρησιμοποιώντας την κατ' αυτόν αλάθητη επιστήμη του. Και ένας υφέρπων ναρκισσισμός, αργά για τον καθένα αναδεικνύεται μέσα από αυτές τους τις λειτουργίες.

Είναι τελικά η πόρνη Μπέλα μια αδυσώπητη serial killer; είναι κάτι το ιδιαίτερο, το καταπληκτικό, που θα μείνει αθάνατη στην ιστορία του εγκλήματος; Ή είναι απλώς ένα άτυχο κορίτσι που έμπλεξε άδικα σε μια βρώμικη ιστορία; Οι θεσμοί της εξουσίας είναι δίκαιοι και αδιάφθοροι, ανεπηρέαστοι από τα πάθη και τις προκαταλήψεις τους, ικανοί να προστατέψουν τον πολίτη από το κακό και την πολιτεία από την αδικία; Ή άγονται και φέρονται από τις προσωπικές τους νευρώσεις και ψευδαισθήσεις, προβάλλοντάς τες σε κάθε υπόθεση και επηρεάζοντας έτσι την έκβασή της;

Το δράμα της ανθρώπινης δικαιοσύνης είναι ότι δεν δίνει δεκάρα για τον άνθρωπο. Κρατά μια ζυγαριά, πάνω στην οποία τοποθετεί στοιχεία και μετρά το βάρος τους, λες και αυτά είναι κολοκυθάκια ή πατάτες. Για να εξωραΐσει αυτή της την μονοκόματη αντιμετώπιση του ανθρώπινοιυ δράματος, εισήγαγε και τα «ελαφρυντικά», κάποια στοιχεία που διαθέτουν φαίνεται ένα είδος άνωσης, που ασκείται σαν δύναμη με ηθικά κριτήρια πάνω στα δράμια της ζυγαριάς και ελαφραίνει την θέση τού κατηγορουμένου. Πάλι δηλαδή μια ποσοτική και όχι ποιοτική αντιμετώπιση του ανθρώπινου πάθους, της τραγικότητάς μας. Αλλά η πόρνη Μπέλα δεν επιθυμεί δικηγόρο. Αρνείται πεισματικά εκείνον τον επιτηδευματία που θα εργαζόταν για τη συλλογή των στοιχείων που θα ελάφρυναν τη θέση της. Επιμένει ότι είναι αθώα, αν και η όλη της στάση κάνει αστυνομικούς και θεατές να πιστέψουν ότι δεν είναι παρά ένας αντικοινωνικός νάρκισσος, ένας Χαμαιλέων που αλλάζει χρώματα με σκοπό να εξαπατήσει τους διώκτες του και να αποφύγει την μοίρα.

Τί είναι τελικά η Μπέλα;

Όπως όλοι μας έτσι κι εκείνη ανήκει στο πλήθος που απαρτίζει την μαζική μας κοινωνία. Κι όπως όλοι μας μπορεί κάποιες στιγμές, κυρίως τις κρίσιμες στιγμές, να γίνει η ίδια η μάζα. Γιατί ο καθένας μας μπορεί να ενσαρκώσει όλους μας. Η ουσία του πάθους τής πόρνης Μπέλας μπορεί να εκφράσει τους τρόπους της κοινής μας μαζικής λειτουργίας. Οι πλάνες της και τα κάλη της, το μεγαλείο που η ίδια μπορεί να υποψιαστεί ότι κατέχει να μην είναι άλλο από το μεγαλείο που νοιώθουν ότι διαθέτουν οι άνθρωποι στη μαζική τους διάσταση, κάτι που, ενώ παρουσιάζεται ως ναρκισσισμός, εκφράζεται μαζικά. Και ενώ όλοι το βλέπουν ως μία εξαιρετική νοσηρή περίπτωση, δεν είναι παρά κάτι κοινό, ένα κακό που δεν είναι τελικά της πόρνης, αλλά όλων μας. Και μέσα απ' αυτό το κακό μπορούμε να κάνουμε τα χειρότερα κοινωνικά εγκλήματα.

Στο έργο «Χαμαιλέων» δεν πρέπει να εκληφθεί ως τυχαίο το γεγονός ότι τίθεται στο τέλος μια έντονη νύξη σωτηρίας. Για την ακρίβεια η διαστροφή της έννοιας της σωτηρίας και της τελείωσης του ανθρώπου. Για το πώς και με ποιές δικαιολογίες ο άνθρωπος είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμος να εκτρέψει την καλή του φύση προς την κατεύθυνση του εγκλήματος. Είτε αυτό είναι μια δολοφονία, είτε οι ειρωνίες, οι εμπτυσμοί, τα ραπίσματα και η γελοιοποίηση του ηττημένου. Αλλά και για το πώς το έγκλημα τελικά μπορεί να συντελείται στο όνομα μιας κοσμοθεωρίας μιας καλοπροαίρετης και μεγαλόπνοης ιδέας. Και κατά συνέπεια θα μπορούσε κανείς να περιγράψει το έγκλημα ως μια διεστραμμένη παραλλαγή της ίδιας της Αγάπης.

Μπασὸ...